19 October, 2009
Güney Afrika Ulusal Meclisi'nin işçi simsarlığını yasaklayan yasayı kabul edip etmeyeceği 2010 başlarında belli olacak. Ama süregelen yoğun tartışmalar konunun ülkede hızla yakıcı bir sorun haline geldiğini gösteriyor.
Geçen Ağustos'ta konunun parlamentonun ilgili komisyonunda görüşülmesi siyasal partiler arasında sert tartışmalara yol açtı. İşçi simsarlarının faaliyetleri yasaklansın mı, yoksa sıkı kurallara mı bağlansın tartışması Ekim başlarında dört eyaletin parlamentosunun gündemine de girdi.
Bu arada, Güney Afrika Sendikalar Kongresi (COSATU) 10. Ulusal Kongresinde yasaklamadan yana kesin bir tavır koydu ve 7 Ekim'deki İnsana Yakışır Çalışma İçin Küresel Eylem Günü'nde, küresel sendikal hareketle koordine bir şekilde, 25 milyar randlık bu kazanç alanının yasaklanması için ulusal bir kampanya başlattı.
COSATU’nun kongre bildirgesinde şöyle deniyor: “… insana yakışır istihdam mücadelesinin bir parçası olarak, işçi simsarlığı uygulamasının kaldırılmasını talep ediyoruz.” 21-24 Eylül'deki kongreden sonra düzenlediği basın toplantısında, Genel Sekreter Zwelinzima Vavi, işçi simsarlarının genellikle işçilerin ücretlerinin yüzde 20'sine varan bölümüne el koyduklarını vurguladı.
Vavi bu sistemi “ AIDS gibi toplumsal bir hastalık” ya da toplumsal bir suç olarak niteliyor.
COSATU’nun İnsana Yakışır Çalışma İçin Küresel Eylem Günü etkinliklerinden bir diğeri de 6 Ekim günü düzenlendi. COSATU'ya bağlı İletişim İşçileri Sendikası'ndan 400 işçi Ormonde'deki posta merkezinin önünde toplandı. Burada çalışan işçilerin yüzde 80 kadarını işçi simsarları sağlıyor. Sendikanın bir temsilcisi, posta merkezindeki yöneticilerden bazılarının simsarlık yapan istihdam acentalarına ortak olduğunu açıkladı.
Protesto eylemine katılan işçilerden biri, posta merkezinde çalışan sürekli bir işçinin aylık maaşının dörtte biri kadarının kendi eline geçtiğini söyledi. Bir başka işçi ise güvencesiz işte çalışmanın işsizlikten daha iyi olmadığını belirtti. “Bizi prezervatif gibi kullanıyorlar. Bir hata kapının önüne konmanıza yetiyor ve hemen yerinize bir başkasını alıyorlar.”
ICEM üyesi Güney Afrika Metal İşçileri Sendikası (NUMSA), Afrika Ulusal Kongresi (ANC) partisinin milletvekillerinden, işçi simsarlığını yasaklayan yasanın çıkarılması için harekete geçmelerini istedi. Sendikanın Genel Sekreteri Irvin Jim, ırkçı rejimin günümüzdeki uzantısı olan istihdam sisteminde işverenlerin işçileri değil istihdam acentalarını dikkate aldığını söyledi.
ANC milletvekillerinin büyük bölümü yasaklamadan yana tavır koyarken, iş çevrelerine yakın Demokratik İttifak (DA) savunmacı bir tutumla işçi simsarlığının kurallara bağlanmasını istiyor.
İş çevrelerine göre Güney Afrika'da 500.000 kişi işçi simsarları aracılığıyla istihdam ediliyor, ama gerçek sayının bunun üç katını bulduğuna inanılıyor. Yine iş çevrelerinden öğrenildiğine göre, ülkede işçi simsarlığı yapan 6.000 istihdam acentasından ancak 3.000'i kayıt altında, geri kalanı kayıt dışı faaliyet gösteriyor.
Komşu ülke Namibya'da işçi simsarlığı 2008'de yasaklandı. Ama sanayi ve iş çevreleri şimdilerde anayasal gerekçelerle buna karşı çıkıyor. Güney Afrika'da yasaklamaya gidilmesi halinde, burada da iş çevrelerinin aynı şekilde davranması beklenebilir.
27 Ağustos'ta, Uluslararası İnşaat ve Ağaç İşçileri Federasyonu (BWI), Güney Afrika'dan üyesi olan İnşaat İşçileri Sendikası ile birlikte, Johannesburg'da insana yakışır çalışma konulu, birden çok sektörü kapsayan bir konferans düzenledi.
Güney Afrika Maden İşçileri Sendikası (NUM) koordinatörlerinden Isaac Ntshangase, ülkedeki inşaat sektörünün yüzde 32'sinde kayıt dışı işçi istihdam edildiğini belirtti. Konferans işçi simsarlarının yasaklanmasını isteyen bir kararı kabul etti ve taşeron işlerindeki düşük standartlı ücret ve çalışma koşullarını kınadı.
1995 tarihli Güney Afrika Çalışma İlişkileri Yasası'nın ilgili maddesinin işçi simsarlığı faaliyetini yasaklama yönünde mi, yoksa varılacak bir uzlaşma sonucunda, sıkı kurallara bağlama yönünde mi değiştirileceği henüz belli değil. Ama belli olan şu ki şu ya da bu biçimde yasal bir düzenleme yapılacak. Küresel sendikal hareket işçi kiralama acentaları eliyle güvencesiz istihdam uygulamasını geriletmek için yoğun bir çaba harcıyor.